| Mestproductie - Veehouderij |
Stikstofproductie gedaald en fosfaatproductie gestegen
|
14-12-2023
|
In 2022 bedroeg de totale stikstofproductie door Nederlandse veehouderijbedrijven 467 mln. kg N. Dat is een daling van bijna 4 mln. kg N ten opzichte van het jaar ervoor. De productie ligt 5% onder het nieuw vastgestelde plafond van 489,9 mln. kg en 7,5% onder het oude plafond van 504 mln. kg N.De totale fosfaatproductie in de Nederlandse veehouderij lag in 2022 bij 150,4 mln. kg P2O5, 2,4 mln. kg meer dan vorig jaar. Dat ligt net onder het nieuwe fosfaatplafond van 150,7 mln. kg P2O5 en 13% onder het oude fosfaatplafond van 172,9 mln. kg.
|
De uitscheiding van stikstof en fosfaat in dierlijke mest daalt de afgelopen jaren. Het lijkt erop dat beleidsmaatregelen als de fosfaatrechten, die zijn ingevoerd na de afschaffing van het melkquotum, en regelingen voor bedrijfsbeëindiging in varkenshouderij effect beginnen te tonen. Een voor Nederland belangrijke regeling binnen de mestwetgeving is de derogatiebeschikking. Deze geeft Nederlandse graasdierhouders met minimaal 80% grasland de mogelijkheid om meer stikstof uit dierlijke mest aan te wenden dan de Europese norm van 170 kg N per ha. Tot 2022 lag de derogatienorm in de centrale en zuidelijke zandgebieden en het gehele lössgebied op 230 kg N per ha en in de overige gebieden op 250 kg N per ha. In de meest recente derogatiebeschikking is bekend gemaakt dat de stikstofgebruiksnormen voor dierlijke mest tot 2026 stapsgewijs worden afgebouwd tot de algemeen geldende Europese norm van 170 kg N per ha. Derogatiebedrijven met percelen in Natura 2000-gebieden en grondwaterbeschermingsgebieden hebben dit jaar (2023) al te maken met een volledige afschaffing van de derogatie. Ook zijn de gebruiksnormen voor derogatiebedrijven met percelen in de zogenaamde met nutriënten verontreinigde gebieden met 20% aangescherpt (LNV, 2023a) en moeten alle bedrijven rekening houden met 3 meter brede bufferstroken langs wateren (LNV, 2023b). Verder zijn met de laatste derogatiebeschikking de mestproductieplafonds aangescherpt. Het nationale fosfaatplafond is met 22 mln. kg verlaagd van 172,9 mln. kg naar 150,7 mln. kg en dat van stikstof met 15 mln. kg van 504,4 mln. kg naar 489,4 mln. kg (EU, 2022).
Stikstof
In 2022 bedroeg de totale stikstofproductie door Nederlandse veehouderijbedrijven 467 mln. kg N. Dat is een daling van bijna 4 mln. kg N ten opzichte van het jaar ervoor. De productie ligt 5% onder het nieuw vastgestelde plafond van 489,9 mln. kg en 7,5% onder het oude plafond van 504 mln. kg N. In 2017 piekte de stikstofexcretie en werd het plafond met 8 mln. kg overschreden, ingegeven door een toename van de melkveestapel in het kader van de afschaffing van het melkquotum. Als reactie op deze toename is in 2018 het fosfaatrechtenstelsel ingevoerd en sindsdien is de stikstofproductie met bijna 10% gedaald.
In 2016 is het EU-stikstofplafonds ten behoeve van het Nederlandse beleid vertaald naar sectorplafonds voor melkvee, varkens en pluimvee. Voor melkvee ligt het stikstofplafond op 282 mln. kg N. De stikstofplafonds voor varkens en pluimvee zijn 99,1 respectievelijk 60,3 mln. kg N. De sectorplafonds zijn nog niet aangepast naar aanleiding van de verlaging van het totale mestproductieplafond.
Melkveehouderij
De melkveehouderij (melk- en kalfkoeien, jongvee) produceerde in 2022 269,2 mln. kg stikstof, bijna 4 mln. kg minder dan in 2021. De productie bleef daarmee 5% onder het sectorplafond voor melkvee. In de figuur is te zien dat de stikstofproductie in de melkveehouderij in de periode voor 2015 ook al onder het toen geldende stikstofplafond lag. Door de afschaffing van het melkquotum in 2015 steeg het aantal melkkoeien en daardoor ook de stikstofexcretie in de melkveehouderij, wat resulteerde in een overschrijding van het sectorplafond in de jaren erna. De invoering van het fosfaatrechtenstelsel in 2018 zorgde ervoor dat de stikstofexcretie in de melkveehouderij weer onder het sectorplafond dook. Dit werd met name bereikt door een verlaging van het aantal melk- en kalfkoeien en jongvee.
Varkens en pluimvee
De stikstofexcretie van varkens is in de afgelopen 20 jaar geleidelijk gedaald van ruim 100 mln. kg N naar 88,6 mln. kg N in 2022 en ligt daarmee 10% onder het sectorplafond voor de varkenshouderij. De reden voor deze daling is zowel minder dieren (door opkoop of stoppende bedrijven) als minder eiwit in het voer. In de pluimveehouderij is de stikstofproductie in dezelfde periode gedaald van ruim 60 mln. kg N naar 53,9 mln. kg N in 2022. Hiermee ligt de stikstofproductie ook in de pluimveehouderij 10% lager dan het sectorplafond van 60,3 mln. kg stikstof.
Fosfaat
De totale fosfaatproductie in de Nederlandse veehouderij lag in 2022 bij 150,4 mln. kg P2O5, 2,4 mln. kg meer dan vorig jaar. Dat ligt net onder het nieuwe fosfaatplafond van 150,7 mln. kg P2O5 en 13% onder het oude fosfaatplafond van 172,9 mln. kg. De fosfaatexcretie is in 2022 zo terug op het niveau van 2020. In de afgelopen 20 jaar lag de fosfaatexcretie in 2010 en 2017 boven het nationale fosfaatplafond. Dat kwam voor een deel door hogere fosfaatgehalten in het voer en hogere dieraantallen, zowel bij melkvee als ook in de varkenshouderij.
Voor het Nederlandse beleid zijn er ook voor fosfaat sectorplafonds ingevoerd. Voor melkvee is dat 84,9 mln. kg fosfaat en voor varkens en pluimvee is dat 39,7 respectievelijk 27,4 mln. kg fosfaat. De sectorplafonds zijn nog niet aangepast aan de verlaging van het totale productieplafond in de laatste derogatiebeschikking.
Melkveehouderij
De fosfaatproductie in de melkveehouderij (melk- en kalfkoeien, jongvee) is ten opzichte van de voorgaande jaren gestegen naar 77,2 mln. kg P2O5, dat is het hoogste niveau sinds 2018 (zie figuur). Wel blijft de productie bijna 10% onder het sectorplafond voor de melkveehouderij. In de jaren 2014 tot en met 2017 werd het productieplafond voor melkvee nog overschreden, met name door stijgende dieraantallen, maar ook door hoge fosforgehalten in het ruwvoer. Het Fosfaatreductieplan zorgde vanaf 2017 voor een daling van de fosfaatproductie. Melkveehouders moesten óf het aantal stuks melkvee verminderen óf deelnemen aan de stoppersregeling. Daarnaast werd ook het fosforgehalte in het mengvoer verlaagd. Tussen 2016 en 2022 is het aantal melkkoeien met 175.000 stuks gedaald tot 1,57 mln. Opvallend is dat de fosfaatproductie in de melkveehouderij is gestegen, maar er minder stikstof is uitgescheiden. Dit ligt vooral aan de samenstelling van het ruwvoer. Het gemiddelde stikstofgehalte van de grasoogst van 2021 was relatief laag bij een relatief hoog fosforgehalte. Hierdoor waren de in 2022 gevoerde kuilen ook relatief laag in stikstof en hoog in fosfor (CBS, 2023a).
Varkens en pluimvee
In de varkenshouderij is de fosfaatexcretie in de afgelopen 20 jaar geleidelijk gedaald van meer dan 40 mln. kg P2O5 naar 34,4 mln. kg in 2022. Dat ligt op hetzelfde niveau als in 2021 en 13% onder het sectorplafond van 37,7 mln. kg voor de varkenshouderij. Tussen 2020 en 2021 was er een vrij grote daling in de fosfaatexcretie van 2,2 mln. kg fosfaat. Dit was het gevolg van opkoop in het kader van de saneringsregeling varkenshouderij (SRV). De SVR bevindt zich in 2023 in de afrondingsfase, verwacht wordt dat de laatste stallen in de loop van dat jaar worden afgebroken (Aanpak Stikstof, 2023).
De pluimveehouderij produceerde in 2022 22,5 mln. kg fosfaat, iets minder dan in 2021. Dat is bijna 20% minder dan het sectorplafond voor de pluimveehouderij van 27,4 mln. kg fosfaat. In de afgelopen 20 jaar is de fosfaatexcretie door de pluimveehouderij met 30% gedaald van ruim 30 mln. kg naar 22,5 in 2022.
|