Agrimatie - informatie over de agrosector

Commissies
Hieronder volgt een beknopt overzicht van commisies die sinds 2000 in de varkenssector hebben gespeeld en deels nog spelen. Het overzicht is niet compleet, omdat een selectie is gemaakt van relevante verklaringen en commissies; per initiatief is een heel beknopte uitleg gegeven van de na te streven doelen en thema’s.

Commissie Wijffels (2001)
De Commissie Wijffels is ingesteld door Minister Brinkman. Aanleiding was de toenemende maatschappelijke onrust over de veehouderij, ingegeven door de uitbraak van varkenspest in 1997 en de voortdurende mestoverschottenproblematiek. De commissie stelde vast dat de Nederlandse veehouderij zich bevindt “in een sterk en snel veranderende context. Het gaat erom een nieuwe, perspectiefvolle positionering te vinden in relatie tot maatschappij en markt en in relatie tot de fysieke en sociale omgeving (platteland).”
Thema’s: welzijn, milieu, gezondheid, maatschappelijke acceptatie, concurrentie.

Maatlat Duurzame Veehouderij (2006)
Om de bouw van duurzame stallen te stimuleren is in 2006 door de overheid de Maatlat Duurzame Veehouderij (MDV) geïntroduceerd, waarbij de uitvoering en inrichting van een nieuw te bouwen stal kon worden getoetst aan bovenwettelijke criteria op verschillende duurzaamheidsthema’s. Als een stal voldoet aan de MDV-norm, krijgt de varkenshouder toegang tot de fiscale faciliteiten MIA en Vamil. In eerste instantie lag de focus op ammoniak en dierenwelzijn. In de loop der jaren is het aantal duurzaamheidsthema’s verder uitgebreid.
Thema’s: Ammoniak, dierenwelzijn, diergezondheid, energie, fijn stof, omgeving en brandveiligheid.

Innovatieagenda Nederlandse Varkensvleesketen (2007)
De varkensvleesketen heeft gezamenlijk een agenda opgesteld met drie pijlers: duurzame inpassing, efficiëntie, geborgde ketens en consument gerichte productinnovatie.
De ambitie is om een duurzame Europese marktleider te zijn in vers varkensvlees.
Thema’s: welzijn, mest, landelijke inpassing, diergezondheid, ketenefficiëntie, productinnovatie.

Verklaring van Noordwijk (2007)
In deze verklaring hebben de Nederlandse supermarkten, vleesindustrie en boerenorganisatie LTO, met steun van de overheid en de Dierenbescherming de afspraak gemaakt dat supermarkten per 2009 alleen nog vers varkensvlees verkopen van biggen die verdoofd gecastreerd zijn. Aansluitend hebben andere partijen uit retail, industrie en foodservice deze positie kenbaar gemaakt. Het is het streven van de sector om voor 2015 op een verantwoorde wijze te stoppen met castreren van biggen. Anno 2016 wordt naar schatting 60% van de beerbiggen niet meer gecastreerd.
Thema: dierenwelzijn.

Convenant schone en zuinige agrosectoren (2008)
In dit convenant zijn tussen de Nederlandse overheid en de agrosectoren voor energiegebruik en -besparing, hernieuwbare energie, windenergie en emissie van broeikasgassen, doelstellingen vastgelegd met de bijbehorende plannen van aanpak.
Thema: broeikasgassen.

Convenant Antibioticaresistentie dierhouderij (2008)
De door de overheid in 2008 ingestelde Taskforce Antibioticaresistentie dierhouderij had als doel een convenant op te stellen, om te komen tot een reductie van antibioticaresistentie en een verantwoord gebruik van antibiotica in de dierhouderij. Het convenant werd voor de varkenssector ondertekend door de boerenorganisaties LTO en NVV, door COV (vleesindustrie), KNMVD (dierenartsen) en Nevedi (veevoerindustrie). Met het convenant wordt ernaar gestreefd om op vrijwillige wijze het verbruik van antibiotica in de veehouderij te verminderen en daarmee de kans op resistentievorming te verkleinen.
Door het antibioticumverbruik op bedrijven inzichtelijk te maken en onderling te vergelijken tussen varkensbedrijven en tussen dierenartsen werd de bewustwording gestimuleerd. Het antibioticumverbruik in de varkenssector is tussen 2009 en 2015 gedaald met 56%.
Thema: antibioticaresistentie (humane gezondheid).

Convenant Marktontwikkeling Verduurzaming Dierlijke Producten (Tussensegmenten) (2009)
Dit convenant is een uitvloeisel van de opeenvolgende Convenanten Marktontwikkeling Biologische Landbouw, waarbij biologische landbouw werd gezien als een ‘kraamkamer van duurzaamheid’. Waar biologisch voor een klein aantal producenten en consumenten een substantiële stap zet in duurzaamheid (milieu en dierenwelzijn), is het Convenant Tussensegmenten er gekomen om een groter aantal producenten en consumenten mee te krijgen in de verduurzaming. Aanname was dat de nettowinst in duurzaamheid hiermee groter zou worden.
Thema: milieu en dierenwelzijn.

Uitvoeringsagenda Duurzame Veehouderij (2009)
Overheid, bedrijfsleven en ngo’s hebben in 2009 de Uitvoeringsagenda Duurzame Veehouderij (UDV) ondertekend. Doel van Minister Verburg was een integraal duurzame veehouderij in 2023. De UDV heeft 15 ambities geformuleerd: concrete lange termijn doelen voor een integraal duurzame veehouderij, die kwantitatief te maken zijn.
De Uitvoeringsagenda duurzame veehouderij is mede ingegeven door het Convenant schone en zuinige agrosectoren (2008), het Convenant Antibioticaresistentie dierhouderij (2008) en het Convenant Marktontwikkeling Verduurzaming Dierlijke Producten (2009) plus de Verklaring van Noordwijk (2007).
Thema’s: welzijn en gezondheid van dieren, maatschappelijke inpassing, milieu, rendement, consumentengedrag.

Stuurgroep Bigvitaliteit (2009)
Een stuurgroep vanuit de varkenssector heeft de maatschappelijke zorg over de uitval (sterfte) van biggen opgepakt en een plan van aanpak opgesteld ter vermindering van de sterfte. Streven is om de biggensterfte in een periode van 10 jaar met 15 tot 20% te verlagen. In 2016 bleek de uitval toch duidelijk hoger te liggen, waarbij de uitval in 2015 fors hoger lag dan in 2014. De stuurgroep heeft medio 2016 een vervolgaanpak met aanvullende maatregelen voor de komende jaren uitgewerkt en gepresenteerd.
Thema: dierenwelzijn.

Beter Leven (2010)
In 2010 heeft de Dierenbescherming het programma Beter Leven uitgerold. Hierbij zijn drie niveaus onderscheiden van bovenwettelijke eisen aan de houderij, met 1 tot 3 sterren. Het programma is door een aantal supermarktorganisaties omarmd, die hun assortiment geheel of gedeeltelijk onder dit keurmerk verkopen. Het Beter Leven-programma vormde qua dierenwelzijn de basis voor het programma Varken van morgen (zie verderop).
Thema: dierenwelzijn.

European Declaration on alternatives to surgical castration of pigs (2010)
De Europese declaratie is opgesteld door vertegenwoordigers uit de Europese varkenssector, retail en door ngo’s en wordt ondersteund door de Europese Commissie.
Streven is om per 2012 te stoppen met onverdoofde castratie en per 2018 volledig te stoppen met castratie. Deze declaratie sluit aan bij de Nederlandse Verklaring van Noordwijk. Volledig stoppen met castratie in 2018 lijkt vooralsnog niet volledig haalbaar; de vleesindustrie geeft aan dat de markt onvoldoende vlees accepteert van niet-gecastreerde varkens, vanwege het risico op de zogenaamde berengeur die vrijkomt bij het verhitten van het vlees.
Thema: welzijn.

Commissie Alders (2011)
De commissie Alders, ingesteld door de Nederlandse overheid, heeft een maatschappelijke dialoog tot stand gebracht over de schaalgrootte en toekomst van de veehouderij in Nederland. De dialoog heeft inzichtelijk gemaakt dat er bij alle betrokkenen in de primaire sector, de keten, de maatschappelijke organisaties en de kennisinstellingen grote bereidheid bestaat om samen met de overheid de schouders te zetten onder het formuleren van een visie op de toekomst van de veehouderij, dilemma’s te bespreken en van een antwoord te voorzien, doelen te formuleren en te voorzien van een tijdpad.
Thema’s: megastallen, maatschappelijk draagvlak.

Commissie Van Doorn (2011)
De commissie van Doorn was eind 2010 ingesteld door Gedeputeerde Staten van Noord-Brabant. Aanleiding: burgerinitiatieven tegen megastallen en afnemende maatschappelijke waardering voor veehouderij.
De commissie Van Doorn concludeert dat intensieve veehouderij binnen de Nederlandse context verbonden zal moeten worden met duurzaam: zorgvuldig intensief, met lokaal draagvlak. Volgens Van Doorn is hiervoor een doorbraak nodig om te komen tot een gezonde, veilige en gewaardeerde veehouderij in 2020.
De commissie wilde vooral een kader en richting bieden aan lopende initiatieven, om zodoende de transitie naar integrale duurzame productie te versnellen. Het advies van de commissie Van Doorn is omarmd door de Rijksoverheid.
Als uitvloeisel van de bevindingen van Van Doorn is op 1 september 2011 het Verbond van Den Bosch gesloten, waarbij belangrijke spelers in de varkensvleesketen hebben ondertekend, van supermarkten, vleesverwerkers en boerenorganisaties tot mengvoederleveranciers en NGO.
Thema’s: milieu, dierenwelzijn, antibioticaresistentie, trekkende rol voor retail.

Verklaring van Dalfsen (2013)
De Verklaring van Dalfsen richt zich op het zoeken naar mogelijkheden om te stoppen met het couperen van staarten bij varkens. De Verklaring is ondertekend door diverse organisaties vanuit de varkenssector en door de overheid. Voorjaar 2016 blijkt dat er nog geen kant-en-klare oplossingen zijn voor staartbijten bij varkens.
Thema: dierenwelzijn.

Recept Duurzaam Varkensvlees (2013)
Het Recept Duurzaam Varkensvlees is een visiedocument van de varkensvleesketen. Beoogde doelen zijn dat de varkenssector wereldwijd toonaangevend is in duurzaamheid; dat ze als voedselproducenten een substantiële bijdrage leveren aan de welvaart in Nederland, op een manier die maatschappelijk wordt gewaardeerd. Bovendien wordt er beter samengewerkt binnen de keten, volgens renderende verdienmodellen waarbinnen de marge eerlijk wordt verdeeld. Het Recept bouwt voort op het werk van de Commissie Van Doorn, en werkt dit uit voor de varkenssector.
Thema’s: duurzaamheid, gezondheid en maatschappelijke waardering.

Uitvoeringsagenda 2020 Brabantse Agrofood (2013)
De Uitvoeringsagenda 2020 Brabantse Agrofood is een ambitieuze Uitvoeringsagenda van het advies van de Commissie Van Doorn voor de provincie Noord-Brabant. Het geeft een Visie en Strategie op het provinciale agrofood-cluster. Het benoemt de bijdrage hiervan vanuit zes pijlers: Heldere Kaders, Gezondheid, Overlast aanpakken, Innovatie, Circulaire Economie, Verbinden en aanjagen. De uitvoeringsagenda richt zich op de hele Agrofoodsector, niet alleen de veehouderij.
Thema’s: gezondheid, milieu, welzijn, landelijke inpassing, toegevoegde waarde, rendement.

Varken van morgen (2013)
Ketenpartners hebben met elkaar afgesproken om in Nederlandse supermarkten per 2015 uitsluitend vers varkensvlees te verkopen dat voldoet aan aanvullende eisen op het gebied van dierenwelzijn, milieu en antibioticumverbruik. Volgens CBL voldoet voorjaar 2016 94% van het verse varkensvlees in Nederlandse supermarkten aan deze eisen.
Thema’s: welzijn, milieu, antibioticaresistentie.

Brabantse Zorgvuldigheidsscore Veehouderij (2014)
De Brabantse Zorgvuldigheidsscore Veehouderij (BZV) is een instrument van de provincie Noord-Brabant om objectief en kwantitatief te beoordelen in hoeverre primaire ondernemers extra stappen zetten op duurzaamheidsgebied voor drie thema’s: volksgezondheid, dierenwelzijn en –gezondheid, en leefomgeving. Met de BZV kan een ondernemer uitbreidingsruimte verdienen.
Thema’s: volksgezondheid, dierenwelzijn en –gezondheid, leefomgeving.

Producentenorganisatie Varkenshouderij (2014)
In 2014 is de Producentenorganisatie Varkenshouderij opgericht, om taken van het voormalig Productschap Vee en Vlees over te nemen en om de varkenssector gezamenlijk te vertegenwoordigen namens LTO en NVV. POV werkt aan de uitwerking van het Recept Duurzaam Varkensvlees en de Vitalisering varkenshouderij (Commissie Rosenthal).

Regiegroep Vitalisering varkenshouderij (Commissie Rosenthal) (2016)
De Regiegroep Vitalisering varkenshouderij onder leiding van Uri Rosenthal, met EZ, Producentenorganisatie Varkenshouderij en Rabobank, heeft met de varkenssector gewerkt aan het Actieplan Vitalisering varkenshouderij. Dit actieplan wordt vanaf september 2016 uitgewerkt.
Het Actieplan heeft drie actielijnen:
1. Omslag naar markgericht produceren, door nieuwe producten en ketens te ontwikkelen en bestaande ketens te veranderen.
2. Revitalisering en innovatie, door enerzijds saneren van oude stallen en locaties en anderzijds het borgen van voldoende ontwikkelruimte en innovatiekracht bij de blijvers in de sector.
3. Kostenreductie, door onder meer mestverwerking en –verwaarding.
Per september 2016 is de regiegroep opgehouden te bestaan, en is voortgezet als de Coalitie Vitalisering Varkenshouderij, met vooralsnog dezelfde leden.
Thema’s: marktoriëntatie, klantwensen, ketensamenwerking, maatschappelijk imago, rendement.

Commissie Nijpels (2016)
De door de staatssecretaris ingestelde Commissie gaat zich buigen over de versnelling van de verduurzaming van de Veehouderij, het verbeteren van de economische perspectieven en versterking van het maatschappelijk draagvlak. De commissie richt zich op de veehouderij in de breedte, en is een vervolg op de Commissie Van Doorn. Bij het schrijven van dit artikel waren er nog geen resultaten bekend van de Commissie.
Thema’s: verduurzaming, economische perspectieven, maatschappelijk draagvlak.