| Jaarprijzen per sector - Land- en tuinbouw |
Prijsbeeld land- en tuinbouwproducten 2021-2022 kent forse mutaties
|
19-12-2022
|
Het gemiddelde prijsniveau (af boerderij) van land- en tuinbouwproducten in 2022 verschilt sterk van het niveau in 2021. Verschillen tussen opeenvolgende jaren hangen normaal gesproken samen met verschillen in productieomstandigheden en internationale marktontwikkelingen. In 2021 en 2022 komen daar de effecten van de coronapandemie en de uitbraak van de oorlog in Oekraïne bij. In de veehouderij worden over de hele linie hogere opbrengstprijzen geraamd. In de teelt in de open grond is de prijsontwikkeling van de belangrijkste gewassen voor oogst 2022 overwegend positief met uitzondering van appels en peren. In de teelt onder glas wordt voor de belangrijkste bloemen en planten een gemiddeld lagere prijs ontvangen. Bij glasgroente is het beeld positief voor de belangrijkste groenten. Wel liggen in alle sectoren de kosten voor inputs zoals voer, energie en kunstmest in 2022 op een beduidend hoger niveau. Dit wordt mede veroorzaakt door de oorlog in Oekraïne die heeft geleid tot duurder graan voor veevoer. De sancties tegen Rusland op het gebied van het beperken van de gasimport leidden tot hogere gasprijzen. Prijsontwikkelingen van inputs, maar ook van de verkochte producten, zijn naast mutaties in fysieke productie doorslaggevend voor de inkomensontwikkeling van de land- en tuinbouwbedrijven.
|
Veehouderij
De zuivelnoteringen in 2022 liggen voor boter, magere melkpoeder en kaas gemiddeld fors hoger dan in 2021. De overall gedaalde melkproductie op de wereldmarkt bij een sterk gestegen vraag naar zuivel heeft geresulteerd in flink hogere prijzen. De gemiddelde melkprijs zal in 2022 met 47% toenemen en naar verwachting uitkomen op bijna 58,5 euro per 100 kilogram inclusief nabetaling en toeslagen en is hiermee bijna 19 euro hoger dan een jaar eerder. De biologische melkprijs inclusief nabetaling (zie figuur onderaan dit artikel dashboard jaarprijzen per sector) is in 2022 geraamd op ruim 62 euro per 100 kilogram inclusief nabetaling; een stijging van 19% ten opzichte van vorig jaar. De melkproductie per bedrijf neemt in 2022 met 4% toe ten opzichte van 2021. De prijzen voor nuchtere stierkalveren zijn in 2022 verder gestegen (+28%) na een prijsdaling in 2019 en 2020. De prijs van de slachtkoeien is in 2022 zelfs met bijna de helft gestegen na een stijging met een kwart in 2021. Door de sterk gestegen grondstofprijzen is het krachtvoer fors in prijs gestegen (+27%). Deze stijging wordt met name veroorzaakt door de oorlog in Oekraïne en de onrust hierdoor op de internationale markten omdat dit land een groot aandeel heeft in de wereldhandel van graan en mais.
Na een zwakke start in 2022 zijn vleesvarkensprijzen vanaf maart flink gestegen. De snelle prijsstijging was het gevolg van het krimpende aanbod in Europa en de onzekerheden door de oorlog in Oekraïne. De vleesvarkensprijs ging in maart en april met grote stappen omhoog. Met uitzondering van de maand mei steeg de prijs maandelijks verder door tot en met september. De gemiddelde opbrengstprijzen van vleesvarkens zijn in 2022 met 24% gestegen. De gemiddelde biggenprijs steeg in 2022 met 20%. Deze prijsstijging ten opzichte van 2021 is vooral gerealiseerd in de tweede helft van 2022. Een grote tegenvaller is de ongekende prijsstijging van vleesvarkensvoer, dat op jaarbasis 39% duurder werd. De energiekosten (gas, elektriciteit, brandstoffen) zijn door forse prijsstijgingen bijna verdubbeld ten opzichte van vorig jaar.
In de leghennenhouderij is de gemiddelde eierprijs (inclusief contracten) in 2022 ten opzichte van 2021 gemiddeld met 33% gestegen maar wel met grote verschillen tussen de verschillende segmenten (houderijsystemen) en contractvormen. De marktprijzen van scharreleieren zijn in 2022 fors gestegen. De contractprijzen blijven daarbij met een kleinere prijsstijging sterk achter. Wereldwijd is het aanbod van eieren krap doordat veel landen door vogelgriep zijn getroffen. Door de extreme prijsontwikkeling worden er steeds minder contracten met een vaste prijs afgesloten. In de Nederlandse supermarkten worden bijna uitsluitend bruine Beter Leven keurmerk 1 ster eieren verkocht. De voerprijzen zijn op jaarbasis met 33% gestegen. Die grote prijsstijging is het gevolg van de hogere prijzen voor veevoergrondstoffen, vooral van granen en graanproducten, die voor de legsector belangrijk zijn. Oorzaak van de hogere graanprijzen is vooral de tijdelijk gestopte export van granen uit Oekraïne door de Russische inval in februari. Daardoor zijn de handelsstromen verstoord en stegen ook de prijzen van andere voergrondstoffen flink.
Begin 2022 zijn de meeste coronamaatregelen ingetrokken. Daardoor steeg de vraag naar pluimveevlees, na een lange periode van overaanbod tijdens de coronacrisis in 2020 en 2021. De contractprijs is vanaf maart onder invloed van de oorlog in Oekraïne sterk gestegen. Vooral de afzet in de horeca en de foodservice is dit jaar toegenomen, in herstel op de vraaguitval tijdens de coronapandemie. De prijzen van snelgroeiende (reguliere) kuikens (circa 60% van de productie) zijn in 2022 fors gestegen. De prijzen van langzaam groeiende kuikens (Beter Leven keurmerk en concepten) stijgen ook, maar in iets mindere mate. Gemiddeld stijgen de prijzen met 34%. De voerprijzen zijn nog sterker gestegen (36%) door duurdere veevoergrondstoffen. De sterk gestegen kosten van voer en daarnaast energie zorgen voor grote uitdagingen bij de vleeskuikenhouders. Ook de vele uitbraken van vogelgriep verstoren de planning van de slachterijen.
Teelt in de open grond
In de akkerbouw is de prijsvorming van de gewassen van de oogst 2022 nog gaande, omdat het afzetseizoen doorloopt tot ongeveer mei 2023. Oogstjaar 2022 wordt gekenmerkt door hogere prijzen in combinatie met goede kg-opbrengsten. De prijs voor uien lijkt weer op een goed niveau te zitten; dit heeft ook te maken met een lager aanbod. Ook de productie elders in Europa valt tegen. Voor de oogst 2022 wordt er rekening gehouden met meer dan een verdubbeling van de uienprijzen ten opzichte van 2021. Voor consumptieaardappelen die in 2022 zijn geoogst wordt een duidelijke prijsstijging voorzien van rond de 50%. De oogst in Nederland lag op een goed niveau terwijl er in het buitenland minder is geoogst. Dit komt de prijs ten goede. Zetmeelaardappelen zullen naar verwachting 20% meer opbrengen dan vorig jaar. Ook voor de suikerbieten wordt een hogere prijs geraamd voor oogst 2022 (+25%). De wereldmarktprijzen voor suiker zijn nog steeds op een hoger niveau dan in 2021. Door de oorlog in Oekraïne stegen de graanprijzen in maart sterk. Oekraïne en Rusland zijn belangrijke spelers op de wereldwijde graanmarkt. Er is een prijsstijging van granen geraamd voor oogstjaar 2022 van 20%. Daarnaast zijn de prijzen voor inputs over de hele linie fors gestegen. Vooral meststoffen, elektriciteit en brandstof werden fors duurder.
De witloftrek staat onder druk. De prijzen van witlof zijn matig tot slecht en de stijgende kosten voor onder andere energie vormen een uitdaging voor de witloftrekker. Het volume neemt af door stoppende witloftrekkers en de moeizame afzetmarkt voor witlof. De witlofpennenteelt heeft daar navenant last van en daardoor dalen het areaal en de prijs voor witlofpennen in 2022.
De Europese appeloogst ligt qua niveau dicht bij de oogst van 2021 (+1%). In Nederland was er echter een daling van de productie (-3%). De Elstarproductie nam af, maar er werd meer Jonagold geproduceerd. Doordat de voorraden van oogst 2021 nog niet geruimd waren bij de start van de afzet van oogst 2022, waren de appelprijzen laag. Ook de weggevallen afzetmarkten in Belarus en Rusland zorgen nog steeds voor een neerwaartse druk op de appelprijzen. De verwachting is dat de prijzen nog wel iets gaan stijgen gedurende het afzetseizoen, maar er wordt over het gehele oogstjaar een prijsdaling ten opzichte van oogst 2021 geraamd van 25%.
De Europese perenproductie steeg ten opzichte van 2021 met 5%. De productie van het belangrijkste ras voor de Nederlandse markt, Conference, steeg minder sterk (+2%). Deze productiestijging werd zowel in Nederland als voor de totale EU genoteerd. Voor het gehele afzetseizoen oogst 2022 is een prijsdaling van 10% geraamd ten opzichte van voorgaand jaar.
De marktvraag naar bloembollen is stabiel. De afzet van bloembollen lijkt nog weinig gevoelig voor hogere teeltkosten in de broeierij, de afzetbeperking naar Rusland en inflatie met dalende koopkracht van de consument. Zowel een betere prijs als meer volume zorgen voor een toename van de omzet.
Zie voor de raming van de prijsveranderingen per product de bovenstaande figuur bij de keuze teelt in de open grond.
Teelt onder glas
De tomatenteelt heeft in 2022 een zeer bijzonder jaar achter de rug. Omdat telers van belichte tomaten in het najaar van 2021 forse kostenstijgingen op het gebied van elektriciteit voorzagen, hebben een aantal telers hun belichte teelt stopgezet. Dit had impact op de volumes die in het voorjaar van 2022 op de markt kwamen. De prijzen in het eerste kwartaal waren best goed voor de kleinere groep overgebleven telers. Ondanks de latere opstart van teelten, herstelde de productieachterstand zich snel naarmate het productieseizoen vorderde. Aangespoord door meer zon en minder graaddagen bleef de productie op peil. De verkoopprijzen bleven, onverwacht, ook relatief hoog. Wel bleef, net als vorig jaar, de productie dit jaar onder druk staan door het ToBrFV-virus. Uiteindelijk is de prijs van tomaten met 15% gestegen ten opzichte van 2021. Doordat de fysieke productie flink achterbleef bij 2021 beleefden de tomatentelers een matig jaar. De prijs van paprika’s is licht gestegen ten opzichte van 2021. De betere prijsvorming kreeg pas later in het seizoen vorm. De prijs voor komkommers was in 2022 extreem goed (+32%). Het mooie weer deze zomer heeft de verkoop gestimuleerd.
In de sierteelt daalde de prijs van de belangrijkste snijbloem, chrysant, ten opzichte van 2021 met 2%. De eerste twee maanden van het jaar was de prijsvorming van snijbloemen nog goed. Echter, mede door de oorlog in Oekraïne zijn de prijzen gedaald. Door energiebesparing zijn er minder volumes afgezet. De opbrengst uit verkoop van rozen en chrysanten in het gemiddelde snijbloemenbedrijf daalde respectievelijk 14% en 10%. Ook de opbrengsten uit overige bloemen daalden sterk. De gemiddelde prijs voor potplanten daalde met circa 2,5% ten opzichte van 2021. Ook de verkochte aantallen namen af met circa 10%. Vooral de perkplantenbedrijven hebben een moeilijk jaar achter de rug, want daar daalde de gemiddelde prijs met circa 4% en het volume met circa 12%.
De prijzen en de prijsontwikkeling kunnen, zowel bij groenten als bij sierteeltproducten, binnen producten of tussen bedrijven zeer divers zijn. Dit is onder andere afhankelijk van het type c.q. de soort en de kwaliteit van de producten, de mate van verwerking (sorteren, wassen, inpakken) op het eigen bedrijf en het al dan niet leveren op contract.
De glastuinders werden in 2022 geconfronteerd met onder andere flink hogere inkoopprijzen van aardgas en elektriciteit. Telers investeerden, waar mogelijk, in energiezuinige maatregelen, optimaliseerden hun energiemanagement, bespaarden en/of extensiveerden. Soms ging dat ten koste van de productkwaliteit. Ondanks deze maatregelen, naast een sterke aanpassing van het normale teeltplan, leidde dit alsnog tot een aanzienlijke kostenstijging. Voor bedrijven met een warmtekrachtkoppeling (wkk) was er door een goede verhouding tussen de prijs van het ingekochte gas en de verkoopprijs van elektriciteit een forse toename van opbrengsten uit de verkoop van elektriciteit. Een deel van de bedrijven zonder wkk of andere bronnen voor een duurzame energievoorziening konden minder flexibel reageren op de stijgende kosten en hebben het zwaar. Met een volatiele energiemarkt zoals dit jaar, blijkt een exacte voorspelling van de bedrijfsstrategie en de daarmee samenhangende bedrijfsresultaten over dit jaar zeer lastig mede door de bedrijfsspecifieke keuzes die ondernemers maken.
Zie voor de raming van de prijsveranderingen per product de figuur met de keuze keuze teelt onder glas.
|