| Opbrengsten - Glasgroententeelt |
Opbrengsten stabiel voor glasgroentebedrijf door energieverkoop
|
18-12-2023
|
Voor het gemiddelde glasgroentebedrijf nemen in 2023 de geraamde totale opbrengsten iets toe, met 0,3% tot ruim 3,65 miljoen euro. Deze groei is in vergelijking met voorgaande jaar zeer gering. Deze geringe groei is het resultaat van aan de ene kant een daling van de omvang van een gemiddelde bedrijf (1,7%), verminderde productie, verslechterde komkommerprijzen en aan de andere kant hogere opbrengsten vanuit de verkoop van energie en betere paprikaprijzen.
|
Natuurlijk zijn ook factoren als ondernemerschap, verkoopstrategie, bedrijfsinrichting, investeringsbeslissingen en teeltomstandigheden van invloed op de uiteindelijke resultaten van een individueel bedrijf. Hieronder worden de specifieke ontwikkelingen per gewas weergegeven, waaruit een gemiddeld glasgroentebedrijf zijn opbrengsten genereert.
Tomaat
Het totale tomatenareaal (alle segmenten) is, volgens de (voorlopige) Landbouwtelling van het CBS in 2023 afgenomen van 1.820 ha in 2022 naar 1.760 ha in 2023. Het geschatte totale volume geproduceerde tomaten is met enkele procenten gedaald ten opzichte van 2022. Deze daling van het areaal speelt hierbij een rol, maar er was ook sprake van een verminderde productie per vierkante meter. Deze afname in productiviteit per vierkante meter heeft verschillende oorzaken, waaronder:
• een latere plantdatum
• verminderde belichting
• donkere en koude start van het teeltjaar 2023
• problemen veroorzaakt door virussen.
De dreiging van het ToBrFV-virus blijft onverminderd aanwezig. Ondanks getroffen preventiemaatregelen ondervinden tomatenbedrijven nog steeds aanzienlijke hinder van dit virus. Op 25 september 2023 stonden 57 bedrijven onder toezicht van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) vanwege besmetting, wat een stijging van 16 bedrijven betekent ten opzichte van het voorgaande jaar. De schadeomvang varieert per bedrijf, en de wereldwijde impact van dit virus beperkt zich niet tot Nederland.
Hoewel er resistente rassen beschikbaar zijn, moeten telers strikte hygiëneprotocollen handhaven om de resistentie niet te doorbreken. De tomaten van resistente rassen vertonen echter een lagere kwaliteit, met een doffere kleur, minder glans, zachter vruchtvlees en verminderde productie. Dit vereist een aangepaste teeltbenadering en meer energie-input om de kwaliteit te handhaven.
De stijgende loonkosten hebben telers ertoe aangezet terug te keren naar de teelt van midden- en grove trostomaten, omdat fijne tomaten meer arbeid per vierkante meter vereisen. Hierdoor staat het areaal van kleinere tomatensegmenten onder druk.
In het voorjaar waren de prijzen hoog door verminderd aanbod, mede doordat tomaten-telers later planten vanwege hoge energiekosten. Bovendien startte het (teelt)jaar 2023 met donker en koud weer, waardoor de productie later op gang kwam. De belichte tomatenteelt in Nederland is afgenomen door de hoge energiekosten, wat handelaren naar Spanje heeft geleid. Echter, wisselende weersomstandigheden in Spanje hebben de kwaliteit daar negatief beïnvloed.
In deze raming is gerekend met een betere prijs voor losse tomaten, terwijl de prijzen van trostomaten lager zijn geraamd. In het kleinere segment (cherrytomaten) werden gemiddeld hogere prijzen waargenomen.
Gemiddelde opbrengst per bedrijf uit tomaten gedaald
De tomatenteelt heeft in 2023 wederom een bijzonder jaar achter de rug. Omdat belichte telers van tomaten in het najaar van 2022 met forse kostenstijgingen te maken kregen, hebben vele telers hun belichte teelt stopgezet. Dit had impact op de volumes in het voorjaar van 2023. Hierdoor was begin 2023 het beschikbare volume Nederlands product beperkt. De prijzen in het eerste kwartaal waren best goed voor de kleinere groep overgebleven telers, veelal door vaste prijsafspraken met afnemers. Ondanks de latere opstart van teelten, herstelde de productieachterstand zich snel naarmate het productieseizoen vorderde omdat belichte telers hun productie hadden verlegd naar het reguliere teeltseizoen. De verkoopprijzen bleven, onverwacht, ook relatief hoog. Wel bleef, net als vorig jaar de productie dit jaar onder druk staan door het ToBrFV-virus. In september 2023 hadden 57 bedrijven te maken met dit virus (NVWA, september 2023). Hierbij stonden de snoeptomaten wat onder prijsdruk. Op een gemiddeld bedrijf zijn de opbrengsten uit tomaat gedaald vooral vanwege andere wegingsfactoren. De mutatie van de opbrengsten van tomaat is van belang voor het gemiddelde glasgroentebedrijf omdat ongeveer 30% van het glasgroenteareaal (2023) uit tomaat bestaat. In het gemiddelde bedrijf is dan ook het belang van tomaat groot.
Paprika
Het areaal paprika is in 2023, volgens de (voorlopige) Landbouwtelling van het CBS, gedaald van 1.650 ha in 2022 naar 1.500 ha in 2023, een afname van 9%. Voor deze raming is er van uitgegaan dat de productie per vierkante meter paprika dit jaar iets hoger zal komen, vermoedelijk omdat dit jaar langer door geoogst is in najaar 2023 in vergelijking met andere jaren. Dit is mede ingegeven door de goede prijsvorming voor paprika dit najaar. Door het donkere weer in het voorjaar kwamen de producties in Nederland moeizaam op gang. Paprika concurreert dan zoals altijd met het Spaanse product dat nagenoeg tegelijk op de markt komt. De Nederlandse telers moeten het bijna altijd van een goed voorjaar hebben, omdat in het najaar normaliter de prijsvorming te wensen overlaat, maar dit jaar is ook de prijs in het najaar lang goed gebleven. Hierdoor wordt voor deze raming ervan uitgegaan dat de prijzen voor alle kleuren paprika dit jaar veel beter zijn dan vorig jaar. Teeltproblemen in paprika vielen dit jaar mee. Wel zijn wortelproblemen dit jaar voor veel paprikatelers reden tot zorg en dit blijft een belangrijk aandachtspunt.
Paprikaopbrengsten gestegen voor gemiddeld bedrijf
De opbrengsten uit paprika voor het gemiddelde bedrijf zijn volgens deze raming gestegen met 10%. Naast de bedrijfsgroottegroei van ongeveer 0,7% en een groter belang in het gemiddelde bedrijf, is er een grote plus in waarde geraamd. Deels heeft de groei te maken met een wegingsfactoreffect. De hogere geraamde prijs kreeg later in het seizoen vorm waardoor de opbrengst met een forse plus kon worden afgesloten. Van de totale opbrengsten van het gemiddelde glasgroentebedrijf bestaat bijna 18% in 2023 uit opbrengsten uit paprika. Dit aandeel lag in 2022 iets lager.
Komkommer
Het areaal voor komkommer is in 2023 is, volgens de (voorlopige) Landbouwtelling van het CBS, uitgebreid. Het areaal groeide van 620 ha in 2022 naar 640 ha in 2023 (+6,5%). Als gevolg van energie en de virusproblemen in de tomatenteelt zijn enkele tomatentelers dit jaar overgestapt op komkommerteelt. Deze verschuiving verklaart de toename van het areaal in 2023.
Er wordt in deze raming van uitgegaan dat de productie van komkommer per vierkante meter lager is dan een jaar geleden. Dit komt onder andere doordat het planten later dan gebruikelijk is gedaan om hiermee te bereiken dat er in de kassen niet gestookt hoeft te worden tijdens de (over het algemeen) koude startperiode van de teelt, waarin fors gestookt moet worden om de jonge plantjes te laten groeien. Het donkere weer in het voorjaar van 2023 resulteerde ook in een vertraagde productie. Al met al wordt verwacht dat de productie per vierkante meter in 2023 lager zal zijn dan in 2022. De prijzen van komkommers waren aanzienlijk lager dan het voorgaande jaar. Het jaar 2022 was een uitzonderlijk goed jaar wat betreft de prijsvorming van komkommers. De daling dit jaar mag dan ook worden gezien als een correctie op dit uitzonderlijke jaar.
Komkommeropbrengsten voor gemiddeld bedrijf daalt fors
De lagere prijzen voor komkommers per stuk en lagere producties in vergelijking met vorig jaar hebben geleid tot aanzienlijke dalingen in de opbrengsten voor het gemiddelde komkommerbedrijf. Het is niet volledig duidelijk waarom de prijzen vorig jaar zo hoog lagen. Hoewel de gemiddelde prijs sterk afnam ten opzichte van vorig jaar, ligt deze nog altijd boven het 5-jarig gemiddelde.
Voor een gemiddeld bedrijf wordt geraamd dat de opbrengst daalt van 475.000 euro naar 360.000 euro. Dit is een afname van ongeveer 24%, vooral veroorzaakt door een lagere prijs. Overigens blijft het aandeel van de komkommeropbrengst met ongeveer 10% lager dan de paprika- en tomatenopbrengsten bij het gemiddelde glasgroentebedrijf in 2022.
Opbrengsten uit de verkoop energie gestegen door toenemend volume
Glasgroentebedrijven genereren een aanzienlijk deel van hun opbrengsten uit de verkoop van elektriciteit en warmte. Deze verkoop is nauw verbonden met de energiekosten (zie kosten glasgroenten). In vergelijking met sierteeltbedrijven hebben glasgroentebedrijven over het algemeen een grotere bedrijfsomvang. Ze belichten ook een kleiner percentage van hun teeltgebied, wat resulteert in een grotere inzet van warmtekrachtinstallaties (wkk) voor elektriciteitsproductie en -verkoop in de groenteteelt. De sparkspread voor warmtekrachtinstallaties was, net als vorig jaar, gunstig.
Vanwege deze gunstige omstandigheden wordt in deze raming verwacht dat zowel het volume als de waarde van teruggeleverde elektriciteit zullen stijgen. Dit jaar is er minder intensieve teelt. Hoewel de opgewekte elektriciteit primair wordt gebruikt voor eigen consumptie, resulteert het verminderde gebruik van belichting in een relatief grotere hoeveelheid beschikbare elektriciteit voor verkoop aan het net. Ondanks de dalende verkoopprijzen voor elektriciteit in 2023, is de opbrengst gestegen als gevolg van het toenemende volume dat aan het net wordt verkocht. Dit kan worden toegeschreven aan het feit dat telers mogelijk gunstige contracten hadden voor de verkoop van elektriciteit. Daarnaast vraagt de netbeheerder telers om overtollige elektriciteit in te zetten om het elektriciteitsnet stabiel te houden; hiervoor wordt een vergoeding gegeven. Het is onbekend in hoeverre bedrijven (een deel van) hun energiecontracten verkopen aan andere bedrijven om extra inkomsten te genereren.
Gemiddeld worden de verwachte inkomsten uit de verkoop van energie in 2023 opnieuw hoger, zij het niet zo sterk als in 2022. In een zeer volatiele markt zoals dit jaar blijkt een precieze voorspelling voor dit jaar vrijwel onmogelijk, vooral vanwege de diverse keuzes die ondernemers maken in de laatste twee maanden van het jaar. Definitieve cijfers voor het jaar 2023 zullen onthullen wat de daadwerkelijke ontwikkelingen zijn geweest. Een stijging van ruim 1,0 miljoen euro naar bijna 1,2 miljoen euro aan inkomsten uit de verkoop van elektriciteit is momenteel opgenomen in de berekeningen.
Met deze toename vertegenwoordigen de inkomsten uit de verkoop van elektriciteit nu ongeveer 32% van de totale opbrengsten van een gemiddeld glasgroentebedrijf. Het is echter belangrijk op te merken dat niet elk glasgroentebedrijf over een wkk-installatie beschikt; sommige hebben alleen een verwarmingsketel. In dat geval ziet het bovengeschetste scenario er aanzienlijk anders uit.
Overige opbrengsten
Andere bronnen van opbrengsten op een glasgroentebedrijf omvatten onder meer diensten die voor derden worden verricht. Hieronder vallen bijvoorbeeld activiteiten zoals het sorteren en verpakken, de verkoop van handelsartikelen en de verhuur van koelcellen. In 2023 wordt verwacht dat deze inkomsten ongeveer 3% zullen stijgen.
|